Aşağıdaki tabloda sadece işlediğimiz konuyla ilgili olan fiiller ve bu fiillerin ek alarak başka fiil gruplarına geçişleri görülmektedir.
GEÇİŞSİZ
|
GEÇİŞLİ
|
||||||||
V.DEĞİL
1. grup
fiiller
|
VEKTÖREL
2. grup
fiiller
|
V. DEĞİL
3. grup
fiiller
|
VEKTÖREL
4. grup
fiiller
|
||||||
şahıs
|
nesne
|
Şahsa yönelme
|
Nesneye
yönelme
|
Yönelme +
ayrılma
|
oldurgan
|
ettirgen
|
oldurgan
|
ettirgen
|
ayrılma
|
ṫqun
тlкlун
|
Pı-ṫqun
Пытlкlун
|
Ğe-ṫqun
ГЪэткlун
|
|||||||
Kuten
къутэн
|
Ğekuten
гъэкъутэн
|
||||||||
Blen
блэн
|
Ğeblen
гъэблэн
|
||||||||
Ĵen
жьэн
|
Ğeĵen
гъэжьэн
|
||||||||
Šewın
цlэуын
|
Yešıwıqin
ецlыуыкlин
|
ğešıwın
гъэцlыуын
|
|||||||
1. Grup fiiller geçişsiz (nesne almayan)
ve vektörel olmayan (tümleç eki almayan) fiiller idi. Bu fiilleri iki ayrı
sütunda göstermiştim. Aslına bakarsanız ayrı bir sütunda gösterilecek kadar
farklı fiiller değil. Ancak sadece konunun daha iyi anlaşılması için farklı bir
sütun açıldı.Bu sütunda bulunan fiillerin sadece 3. şahıs çekimleri vardır.ve
tıpkı 1. sütundaki fiillerin 3. şahıs tekil ve çoğul çekimleri gibidir.
1. sütun çekimi
2. sütun çekimi
2. sütun çekimi
so-jey =сожей= uyuyorum
---------------
-------------
wo-jeyas = уожей =uyuyorsun
---------------
------------
me-jey = мэжей = uyuyor
me-kute = мэкъутэ =kırılıyor meṫqu=мэтlкlу
=eriyor
jeyın= uyumak, tüm şahısların yapabileceği
bir işken, ĵen=kızarmak, pişmek kuten=kırılmak, ṫqun= erimek işleri sadece cansız varlıkların
yapabileceği bir iştir. Lütfen Türkçe düşünmemeye çalışın. ben, sen ,biz,
siz pişemezler, kırılmazlar.Türkçede ise sadece mecaz anlamda pişebilirler ve
kırılabilirler.
yağ eridi. cümlesinin fiiline bakınca
nesne almayan(geçişsiz) bir fiil olduğu görülür. Erimek işi sadece cansız bir
varlığın yapabileceği bir iştir. Ben eridim. Sen eridin. gibi bir cümle
anlamsızdır. Türkçede mecaz anlamda kullanılışı sizi aldatmasın.
Aynı şekilde ben kırıldım. sen kırıldın.
ben piştim. sen piştin. gibi cümleler de kullanılamaz. Bu fiiller zaten
geçişsizdirler ve nesne alamazlar. Özneleri de sadece cansız varlıklar
olabileceğine göre, sadece 3. şahıs çekimleri vardır.
Kuten= kırmak fiili hem geçişli hem de
geçişsiz kullanılan bir fiildir. Hem kırmak, hem de kırılmak anlamında kullanılır.
Geçişli fiiller konusu anlatıldığında net olarak anlaşılacak ki, bu durum hiç
bir şekilde karışıklığa yol açmaz. Tabiki bu dersimizde kullandığımız kuten
fiili kırılmak anlamında kullanılan fiildir. Dilimizde bu şekilde farklı
sütunlarda, ancak yazılışı ve okunuşu aynı olan fiillerden bir kaç tane de olsa
bulunmaktadır.
